علیرضا رجایی> راهکارهای اصلاح طلبان

یادداشت علیرضا رجایی با عنوان " میر تدوام اصلاح طلبان" در بررسی شرایط امروز اصلاح طلبان و راهکار های تداوم حیات سیاسی آنها.

اکنون جريان اصلاح طلب در شرايطي قرار دارد که اتخاذ استراتژي و راهکارهاي مشخص براي تداوم حيات سياسي اش امري ضروري است. آنچه در ابتدا مي توان گفت اين است که پس از تحولات سياسي چند ماه اخير نمي شود از راه حل دست به نقد و سريع الوصولي سخن گفت. اين مساله از بررسي فضاي سياسي کشور نتيجه گرفته مي شود که با توجه به برخي محدوديت ها و مسائلي که براي احزاب و سران اصلاح طلب پيش آمده، نمي توان به سرعت به راه حلي دست يافت. در حال حاضر جريان اصلاحات در چارچوب فضاي سياسي موجود قابليت حضور در عرصه قدرت رسمي را از دست داده است.
 
بنابراين در شرايطي که مجالي براي حضور در حوزه رسمي وجود ندارد، جريان هاي اصلي اصلاح طلب بايد به راه حل هايي بينديشند که امکان حضور آنها را در عرصه جامعه مدني محقق کند که البته اين مسير نيز چندان آسان نيست. اصلاح طلبان بايد با توجه به عدم مجال حضور در حوزه قدرت و سياست رسمي به فعاليت و حضور قوي تر در جامعه مدني بپردازند. چه آنکه با برخي معذوريت ها و محدوديت هايي که در حوزه هاي فرهنگي و رسانه يي وجود دارد، فعاليت در عرصه مدني نيز آسان به نظر نمي رسد.
 
بنابراين بايد با صبر و حوصله به دنبال راه حلي مناسب بود. اصلاح طلبان بايد ببينند در عرصه جامعه مدني و در ارتباط با تعامل شان با مردم با توجه به اينکه رسانه موثري نيز وجود ندارد تا چه ميزان مي توانند موفق عمل کنند. اين امر مي تواند داراي پيش زمينه هايي در دو دهه گذشته هم باشد. چه آنکه به رغم انتقاداتي که نسبت به اصلاح طلبان درباره نحوه عمل شان براي تقويت جامعه مدني مي شود، اين جريان داراي تجربيات قابل قبولي در اين حوزه است. در دولت اصلاحات تا آنجايي که به رشد و گستردگي جامعه مدني برمي گردد مجموعاً دستاورد اصلاح طلبان موفق بوده است. با بررسي آن دوران به تلاش هاي شايسته يي در راستاي تقويت جامعه مدني برمي خوريم. 

شايد همان تلاش ها بود که منجر به مشارکت حداکثري جامعه در بيست و دوم خرداد شد. در بيست و دوم خردادماه بخشي از جامعه که نسبت به هرگونه مشارکت حالت قهر يا بي تفاوتي داشت فعالانه وارد عرصه شد. فعال شدن اين بخش از دستاوردهاي مهم دوران اصلاحات است که در آن مقطع در زمينه گسترش و استقلال جامعه مدني تلاش وافري صورت دادند. به هر صورت در فضاي کنوني که اصلاحات با شرايط و موانع متفاوتي روبه رو است، مي تواند با مد نظر قرار دادن وجه اجتماعي و فرهنگي به فعاليت بپردازد و از حرکت بازنايستد.

اساساً در چنين مقاطعي بايد فعاليت هاي اجتماعي و فرهنگي بارزتر و پررنگ تر از گذشته دنبال شود تا فعاليت هايي که به نوعي مهر سياسي را با خودشان به همراه دارند. علاوه بر اين، برداشت فعلي از جامعه مدني ايران آن است که به رغم دشواري ها مي توان بيشتر در اين زمينه فعال بود چرا که جامعه مدني ايران مستعد يک سير دموکراتيک است و هرچند با دشواري هايي روبه رو شود اما نهايتاً خاموش نمي شود و از حرکت نمي ايستد. در اين حال نمي شود دوره و بازه زماني مشخصي را براي اتمام اين دشواري ها پيش بيني کرد اما در نهايت پاياني براي آن متصور است. به اين ترتيب تا زماني که زمينه دموکراتيک و مشارکت جويي در حوزه هاي سياسي- اجتماعي در متن جامعه مدني وجود دارد، نيروهاي اصلاح گر نيز از هرگونه و طيفي مي توانند به فعاليت بپردازند. 

هرچند ممکن است طيف هاي متنوع حاضر در جريان اصلاح طلبي که به نظر مي رسد اين روزها ارائه هاي نزديک تري به يکديگر پيدا کرده اند استراتژي هاي مشخص و يکساني نداشته باشند اما مي توانند در اين بستر به حيات شان ادامه دهند.

در شرايط کنوني دو مساله پيش روي اصلاح طلبان قرار دارد؛ مساله اول موضوع ادامه زيست سياسي و همان تئوري قديمي بقا است و مساله دوم نحوه و چگونگي اين بقاست. در مقوله اول يعني موضوع بقاي سياسي بايد گفت اساساً اين جريان ها قابل انهدام يا حذف کامل نيستند چرا که زمينه اجتماعي براي فعاليت شان وجود دارد و همان طور که گفته شد جامعه مدني نيز پذيراي حضور و فعاليت شان است. در اين حال اما حضور سياسي اصلاح طلبان به ظاهر کمرنگ تر از گذشته خواهد شد که اين معنايش اضمحلال و حذف نيست و آن وجهه فرهنگي و اجتماعي شان است که نمود بيشتري پيدا خواهد کرد.
 
اما در رابطه با مساله دوم طبيعي است که اصلاح طلبان نمي توانند همچون دوران پس از دوم خرداد با دست باز بازي کنند. اکنون بخش قابل توجهي از کادرهاي احزاب و جريان هاي اصلاح طلب با مشکلاتي روبه رو شده اند و برخي نيز در زندان هستند. بنابراين طبيعي است که نمي توان همچون گذشته عمل کرد و بايد با راهکارهاي ديگري به فعاليت پرداخت. در اين فضا البته بستر خلاقيت و نوآوري هم بيشتر خواهد شد. به طور کلي در حال حاضر وارد يک فضاي پيچيده سياسي شده ايم که جزييات تحليلي اش در اينجا قابل ارائه نيست و اين فضاي پيچيده راهکارهاي تازه يي را براي فعاليت مي طلبد. 

اکنون واقعيات و تحولات در خودآگاهي و وجدان عمومي جامعه به سرعت و به روشني منتقل مي شود که اين نيز يکي از نتايج هشت سال اصلاح طلبي است چرا که آگاهي بخشي رويه اصلاح طلبان بود که با حرکت ها و فعاليت هايي در جهت افزايش سطح آگاهي ها و تحليل هاي جامعه عمل مي کردند. به اين ترتيب چارچوب هاي کلي تحليلي به جامعه منتقل شده است و از اين منظر با دشواري تحليل شرايط و تحولات روبه رو نيستيم.
 
نکته اينجاست که بايد به دنبال يافتن راهکارهايي براي بقا بود که منجر به محافظه کاري يا بي عملي و انفعال نشود. اين راهکارها و استراتژي ها نيز در جريان عمل دست يافتني است. بايد با صبر و حوصله و به گونه يي پراگماتيستي راه حل ها را پيدا کرد و در راستايشان حرکت کرد.